Она што мора да се направи во периодот пред нас е враќање на довербата – довербата дека градската власт работи за граѓаните, а не за тесни интереси. За мене тоа значи три клучни промени:
1. Системски пристап кон загадувањето и транспортот – не само нови булевари или мостови, туку вистинска реформа на јавниот превоз: имплементација на БРТ-системот, повеќе еколошки автобуси, интеграција со велосипедски и пешачки мрежи. Тоа ќе му овозможи на секој побрзо и поефикасно да стигне до своето училиште или работно место и директно ќе придонесе за почист воздух.
2. Транспарентност и отчетност – граѓаните мора да знаат каде оди секој денар од нивните пари. Ќе воведам алатка за „отворен буџет“, каде што секој ќе може да види проекти, рокови и трошоци.
3. Квалитет на живеење во маалата – повеќе зелени површини, безбедни улици, културни и спортски содржини блиску до луѓето. Градот не е само инфраструктура; тој е заедница.
Значи, не е доволно да се нудат само инфраструктурни проекти. Потребна е визија што ќе ги поврзе тие проекти со подобрување на животот на луѓето. Мост или булевар е важен, но ако не носи реална промена во секојдневието на граѓанинот – тогаш е само бетон, а не вистински развој.
Младите се клучни за иднината на секој град – тие се двигателот на промените, носители на нови идеи и најголем ресурс со кој располага едно општество. Ако ги изгубиме младите, ако тие не гледаат перспектива овде, тогаш сите наши планови за развој стануваат празни.
1. Образование и можности – градот мора да вложува во квалитетни училишта, современи програми и поддршка за вештини што одговараат на новото време.
2. Културен и спортски живот – младите мора да имаат каде да го трошат своето време на креативен и здрав начин. Скопје треба да понуди повеќе простори за култура, спорт и младински иницијативи.
3. Вклучување во одлуки – не можеме да зборуваме за иднината на градот без младите да бидат дел од процесот. Затоа ќе направам Младинскиот совет при Град Скопје да функционира, така што младите ќе даваат идеи, ќе следат политики и ќе предлагаат решенија.
Младите не се само „целна група“ – тие се партнери. Ако им дадеме шанса и обезбедиме услови, тие ќе го променат градот на подобро.
Како гледате на општата безбедност на граѓаните? Кои се проблемите и како може да се решаваат?
Безбедноста на граѓаните е темел за квалитетен живот – ако луѓето не се чувствуваат сигурни, сите други проекти губат смисла. Под „безбедност“ не мислам само на полиција и ред, туку на поширока слика: сообраќајна безбедност, јавни простори без насилство, заштита од загадување и кризни ситуации.
Гледам неколку главни проблеми:
1. Сообраќајни незгоди – чести се поради лоша инфраструктура и недоволна култура во сообраќајот. Решение: безбедни пешачки премини, велосипедски патеки, камери за контрола на брзината и образовни кампањи.
2. Недоволно осветлување и небезбедни маала – многу населби навечер се мрачни и празни. Решение: современо паметно управувано улично осветлување и присуство на маалски полицаец – позорникар, кој ќе биде блиску до граѓаните.
3. Загадување и климатски ризици – здравјето е исто така прашање на безбедност. Решение: инвестиции во зеленило, мониторинг на воздухот, добро управување со отпадот и посебни мерки за загадени денови.
4. Млади и ризици од насилство – потребни се програми за превенција, спорт и култура, кои ќе ги насочат енергијата и талентот на младите во позитивен правец.
Со еден збор: безбедноста мора да се гледа системски и превентивно. Тоа значи соработка со полицијата, но и со граѓаните, училиштата, спортските клубови и културните центри. Безбедноста не е само „контрола“, таа е и грижа.
Дали доброто планирање на просторот и мобилноста се клуч за забрзан развој, но и за поквалитетно живеење? Што сметате дека е неопходно да се преземе во следниот период?
Да, доброто планирање на просторот и мобилноста се едни од клучевите за забрзан развој, но уште повеќе за поквалитетно живеење. Без јасен урбанистички концепт, градот се претвора во хаос: метеж, загадување, бетон без зеленило, небезбедни улици. Јас го гледам тоа вака:
1. Интегрирана мобилност – градот мора да има систем каде што автобусите, велосипедите, пешаците и автомобилите се поврзани. Тоа значи: нов концепт на јавен превоз со нови, еколошки, брзи автобуски линии со посебни коридори, паркинг-системи на периферија и безбедни велосипедски маршрути.
2. Хуманизација на просторот – секој нов проект мора да обезбеди простор за пешаци, зеленило и јавни содржини. Интересот на граѓаните мора да биде пред интересот на инвеститорите!
3. Јавни консултации – плановите мора да се носат транспарентно и со учество на граѓаните. Ако скопјани не се согласуваат со нови згради или булевари, нивниот глас мора да биде слушнат.
4. Дигитални алатки за планирање – ќе воведам онлајн систем каде што секој граѓанин ќе може да ги види тековните урбанистички планови, да предложи измени и да ја следи реализацијата.
Во следниот период е неопходно да го прекинеме моделот на ад хок урбанизам и да
воведеме стратегија за градот барем за следните 20-30 години. Само така Скопје ќе биде град што се развива брзо, но и одржливо и во кој луѓето ќе уживаат да живеат.
Особено во зимските месеци Скопје е меѓу најзагадените во светот. На многу места имаме проблем со диви депонии, а граѓаните имаат сериозни забелешки за јавната чистота дури и во нај урбаните населби. Осудени ли сме сите ние да живееме во ѓубре и отровен воздух?
Не, не сме осудени – но ќе бидеме ако продолжиме со истите политики и со истиот однос кон проблемот. Загадувањето и нечистотијата во Скопје не се „судбина“, туку резултат на лошо управување, недоволна контрола и незаинтересираност за системски решенија.
Јас верувам дека со јасна стратегија може да се направи пресврт. Тоа значи:
1. Воздух – забрана на нееколошки горива, субвенции за замена на нееколошките системи за затоплување, брза модернизација на јавниот превоз и зголемена инспекциска контрола врз индустриски и индивидуални загадувачи.
Јавна чистота – системски пристап во управувањето со отпадот, со цел што помалку отпад на Дрисла, е преку селекција и реупотреба. Комплетна реорганизација на „Комунална хигиена“, со модерна механизација, нови возила, повеќе претоварни станици, паметни контејнери со сензори и со јасен распоред за собирање на отпадот, по денови и видови отпад, вклучувајќи кабаст или опасен отпад. Отпадот го третираме како ресурс. Еден од најважните чекори кон чиста и здрава животна средина е да го прифатиме рециклирањето како наша секојдневна навика, бидејќи тоа не е само собирање отпад, туку процес на давање нов живот на материјалите, како што се стакло, хартија, пластика, текстил и метал, но и заштеда на драгоцени природни ресурси.
Како идна градоначалничка, мојата цел е Скопје да биде лидер во регионот по одржливост и грижа за околината. Со добри програми и ефикасни системи за селектирање отпад, ќе покажеме дека рециклирањето е лесно и достапно за сите.
3. Диви депонии – целосно отстранување на дивите депонии и уредување на критичните црни точки со постојана контрола и казни за несовесните граѓани и компании, но и едукација и јавни кампањи за одговорност.
4. Зелени појаси – масовно пошумување на периферијата и зеленило во секоја населба за да се апсорбираат штетните честички и да се подобри микроклимата.
Значи, не сме осудени да живееме во ѓубре и во загаден воздух – но мораме да признаеме дека борбата против загадувањето бара и политичка волја, и организација, и партнерство со граѓаните. Ако го има тоа, за неколку години може да се види драстична разлика.
Довербата на граѓаните во системот е на многу ниско ниво, а општата перцепција на јавноста е дека корупцијата цвета во нашата држава. Дали може да ја вратиме таа доверба? Дали подобрувањето на градските услуги, зголемувањето на транспарентноста и отвореноста на градот кон граѓаните може да даде нова надеж?
Да, довербата може да се врати – но тоа не е прашање на убави зборови или предизборни ветувања, туку на конкретни дела и континуирана отчетност. Корупцијата, неефикасноста, партизацијата и клиентелизмот во институциите ја изедоа врската меѓу институциите и граѓаните. Луѓето со право се скептични, затоа што премногу често виделе како политичките интереси се ставаат пред јавниот интерес.
Рецептот за враќање на довербата е троен:
1. Транспарентност во секој чекор – дигитализација на услугите, јавни набавки достапни онлајн, отворен буџет, каде што секој граѓанин може да види колку и за што се троши.
2. Подобрување на услугите – ако граѓанинот може брзо, едноставно и без врски да заврши работа во градот, тој веднаш гледа разлика. Тука ќе воведеме едношалтерски систем и онлајн услуги за најчестите барања.
3. Вистинска отчетност – редовни средби со граѓаните, годишни извештаи за сработеното и независна ревизија на градските проекти.
Да, зголемувањето на транспарентноста и отвореноста може да даде нова надеж. Но важно е граѓаните да почувствуваат дека нивниот глас има тежина и дека институцијата не е туѓа или затворена, туку нивна. Тоа е патот кон обновена доверба.
Иселувањето е еден од најголемите проблеми, а следствено и наталитетот е во драстично опаѓање. Имаме ли иднина без луѓе? Како да ги задржиме луѓето во Скопје, да продолжат да живеат со перспектива за себе и за своите деца?
Ова е едно од најтешките, но и најважни прашања – бидејќи ако продолжи трендот на иселување и пад на наталитетот, тогаш навистина ќе се соочиме со иднина без луѓе. А без луѓе нема ни развој, ни град, ни држава.
Сметам дека решението е во тоа да создадеме услови луѓето да гледаат перспектива токму тука, а не во странство. Тоа значи:
1. Работни места со достоинствена плата – ако млад човек не може да најде стабилна и добро платена работа, природно е да замине. Градот мора да креира услови за нови инвестиции, стартап-поддршка и инкубатори за млади претприемачи.
2. Квалитет на живот – чист воздух, функционален превоз, здравствени и образовни услуги блиску до граѓанинот. Луѓето не се селат само заради плата, туку и заради квалитетот на секојдневието.
3. Сигурност и правда – ако граѓанинот чувствува дека системот не го штити и дека „успехот“ зависи од врски и корупција, тој губи верба. Затоа мора да изградиме институции што функционираат еднакво за сите.
4. Поддршка за младите семејства – програми за прво живеалиште и поддршка за родители се директни мерки што можат да ја охрабрат одлуката да се остане и да се гради иднина тука.
Значи, имаме иднина – но само ако свесно ја изградиме. Луѓето ќе останат ако видат дека трудот им се исплаќа, дека можат достоинствено да живеат и дека нивните деца ќе имаат подобра иднина во својата татковина. Тоа е нашата најголема одговорност.
Зошто граѓаните да гласаат за вас? Што е тоа по што сте различни од другите за да ви ја дадат токму вам довербата?
Граѓаните треба да гласаат за мене ако веруваат дека Скопје конечно заслужува градска власт што е блиску до луѓето, транспарентна и одговорна. Она што ме прави различна е тоа што не нудам само проекти на хартија, туку модел на работа што ќе ја врати довербата и надежта дека институциите функционираат во интерес на сите, а не на малкумина.
Еве по што мислам дека се разликувам:
1. Слушам, не наметнувам – наместо однапред спакувани решенија, ќе водам градска политика во дијалог со граѓаните. Ќе има јавни консултации и отворени седници за најважните прашања.
2. Транспарентност без компромис – секој трошок на градот ќе биде видлив онлајн. Така, довербата нема да се бара со зборови, туку ќе се гради со дела.
3. Фокус на квалитетот на живот – не ми се цел „споменици од бетон“, туку повеќе инвестиции за подобро секојдневие: чист воздух, функционален јавен превоз, безбедни улици и повеќе зеленила, град без отпад, модерна културна сцена.
4. Визијата е долгорочна – мислам на град кој не само денес, туку и за 20 години ќе биде добар за живеење. Не краткорочни потези за избори, туку стратегија за иднината.
Затоа, не барам граѓаните да гласаат за мене „против некого“, туку за себе и за своето подобро секојдневие. Моја задача е да бидам гарант дека тоа подобро секојдневие ќе стане реалност.