Ajo që duhet bërë në kohën e ardhshme është të rikthehet
besimi – besimi se qeveria e qytetit punon për qytetarët, jo
për interesat e ngushta. Për mua, kjo do të thotë tre
ndryshime kryesore:
1. Një qasje sistematike ndaj ndotjes dhe transportit – jo
vetëm bulevarde ose ura të reja, por një reformë të vërtetë
të transportit publik: zbatimi i sistemit BRT, autobusë më
ekologjik, integrimi me rrjetet e biçikletave dhe
këmbësorëve. Kjo do t'i lejojë të gjithë të shkojnë në
shkollën ose vendin e tyre të punës më shpejt dhe më efikas
dhe të kontribuojnë drejtpërdrejt për ajër më të pastër.
2. Transparenca dhe llogaridhënia – qytetarët duhet të dinë
se ku shkon çdo qindarkë e parave të tyre. Unë do të
prezantoj një vegël "buxhet i hapur", ku të gjithë mund të
shohin projektet, afatet dhe kostot.
3. Cilësia e jetesës nëpër lagje – më shumë hapësira të
gjelbra, rrugë të sigurta, pajisje kulturore dhe sportive
afër njerëzve. Qyteti nuk është vetëm infrastrukturë, është
një komunitet. Pra, nuk mjafton të ofrohen vetëm projekte
infrastrukturore. Ne kemi nevojë për një vizion që i lidh
këto projekte me përmirësimin e jetës së njerëzve. Një urë
ose një bulevard është i rëndësishëm, por nëse nuk sjell
ndryshim të vërtetë në jetën e përditshme të një qytetari –
atëherë është thjesht çimento, jo zhvillim real.
Të rinjtë janë çelësi për të ardhmen e çdo qyteti – ata janë
nxitësit e ndryshimit, bartësit e ideve të reja dhe burimi
më i madh në dispozicion të një shoqërie. Nëse humbasim të
rinjtë, nëse ata nuk shohin perspektivë këtu, atëherë të
gjitha planet tona të zhvillimit janë të kota.
1. Arsimi dhe mundësitë – qyteti duhet të investojë në
shkolla cilësore, programe moderne dhe mbështetje për aftësi
që u përshtaten kohëve të reja.
2. Jeta kulturore dhe sportive – Të rinjtë duhet të kenë një
vend për të kaluar kohën e tyre në një mënyrë krijuese dhe
të shëndetshme. Qyteti duhet të ofrojë më shumë hapësira për
kulturë, sport dhe nisma rinore.
3. Përfshirja në vendime – ne nuk mund të flasim për të
ardhmen e qytetit pa qenë të rinjtë pjesë e procesit.
Prandaj do ta vë në funksion Këshillin Rinor të Qytetit të
Shkupit, në mënyrë që të rinjtë të japin ide, të ndjekin
politikat dhe të propozojnë zgjidhje. Të rinjtë nuk janë
thjesht një "grup i synuar" – ata janë partnerë. Nëse u
japim atyre një shans dhe sigurojmë kushte, ata do ta bëjnë
qytetin më të mirë.
Si e shihni sigurinë e përgjithshme të qytetarëve? Cilat
janë problemet dhe si mund të zgjidhen ato?
Siguria e qytetarëve është themeli i cilësisë së jetës –
nëse njerëzit nuk ndihen të sigurt, të gjitha projektet e
tjera humbasin kuptimin. Me "siguri" nuk nënkuptoj vetëm
policinë dhe rendin, por një fotografi më të madhe: siguri
në trafik, hapësira publike pa dhunë, mbrojtje nga ndotja
dhe situatat e krizës.
Shoh disa probleme kryesore:
1. Aksidentet e trafikut – janë të zakonshme për shkak të
infrastrukturës së dobët dhe mungesës së kulturës së
trafikut. Zgjidhja: Kalime të sigurta për këmbësorët,
korsi biçikletash, kamera shpejtësie dhe fushata
edukative.
2. Ndriçimi i pamjaftueshëm dhe mëhalla jo të sigurta –
shumë lagje janë të errëta dhe bosh gjatë natës. Zgjidhja:
ndriçimi modern i rrugëve të menaxhuar në mënyrë
inteligjente dhe prania e një oficeri policie lagjeje –
një oficer policie që do të jetë afër qytetarëve.
3. Ndotja dhe rreziqet klimatike – shëndeti është
gjithashtu një çështje sigurie. Zgjidhja: investime në
gjelbërim, monitorim ajri, menaxhim të mirë të mbeturinave
dhe masa të veçanta për ditët e ndotura.
4. Rinia dhe rreziqet nga dhuna – Nevojiten programe
parandalimi, programe sporti dhe kulture, që do të
orientojnë energjinë dhe talentin e të rinjve në një
drejtim pozitiv. Me një fjalë: siguria duhet parë në
mënyrë sistematike dhe parandaluese. Kjo do të thotë
bashkëpunim me policinë, por edhe me qytetarët, shkollat,
klubet sportive dhe qendrat kulturore. Siguria nuk është
vetëm "kontroll", është edhe kujdesje.
A është planifikimi i mirë hapësinor dhe lëvizshmëria
çelësi i zhvillimit të shpejtë, por edhe për një jetesë më
cilësore? Çfarë mendoni se duhet bërë në të ardhmen?
Po, planifikimi i mirë hapësinor dhe lëvizshmëria janë
disa nga çelësat e zhvillimit të shpejtë, por më shumë për
një jetesë më cilësore. Pa një koncept të qartë urban,
qyteti kthehet në kaos: ngutje, ndotje, beton pa
gjelbërim, rrugë të pasigurta. Unë e shoh kështu:
1. Lëvizshmëria e integruar – qyteti duhet të ketë një
sistem ku autobusët, biçikletat, këmbësorët dhe makinat
janë të lidhura. Kjo do të thotë: një koncept i ri i
transportit publik me linja të reja, ekologjike, linja
autobusësh të shpejtë me korridore të veçanta, sisteme
parkimi në periferi dhe rrugë të sigurta biçikletash.
2. Humanizimi i hapësirës – çdo projekt i ri duhet të
sigurojë hapësirë për këmbësorët, gjelbërimin dhe
përmbajtjen publike. Interesi i qytetarëve duhet të jetë
përpara interesit të investitorëve!
3. Konsultimi publik – planet duhet të dorëzohen në mënyrë
transparente dhe me pjesëmarrjen e qytetarëve. Nëse
banorët nuk pajtohen me ndërtesat ose bulevardet e reja,
zëri i tyre duhet të dëgjohet.
4. Mjetet e planifikimit digjital – Do të prezantoj një
sistem online, ku çdo qytetar do të jetë në gjendje të
shikojë planet aktuale urbane, të propozojë ndryshime dhe
të monitorojë zbatimin.
Në periudhën e ardhshme, është e nevojshme të thyhet
modeli i urbanizmit ad hoc dhe të prezantohet një
strategji për qytetin të paktën për 20-30 vitet e
ardhshme. Vetëm në këtë mënyrë Shkupi do të jetë një qytet
që zhvillohet me shpejtësi dhe në mënyrë të qëndrueshme
dhe në të cilin, njerëzit do të kënaqen duke jetuar.
Sidomos gjatë muajve të dimrit, Shkupi është ndër më të
ndoturit në botë. Në shumë vende kemi problem me deponitë
e egra dhe qytetarët kanë shqetësime serioze për
pastërtinë publike madje edhe në lagjet më urbane. A jemi
të gjithë të dënuar të jetojmë në mbeturina dhe ajër
toksik?
Jo, ne nuk jemi të dënuar – por do të jemi nëse vazhdojmë
me të njëjtat politika dhe të njëjtin qëndrim ndaj
problemit. Ndotja dhe papastërtia në Shkup nuk janë "fat",
por rezultat i keqmenaxhimit, mungesës së kontrollit dhe
mungesës së interesit për zgjidhje sistematike. Unë besoj
se me një strategji të qartë, mund të bëhet një kthesë.
Kjo do të thotë:
1. Ajri – ndalimi i lëndëve djegëse jo ekologjike,
subvencionet për të zëvendësuar sistemet e ngrohjes jo
ekologjike, modernizimi i shpejtë i transportit publik dhe
rritja e kontrollit të inspektimit të ndotësve industrialë
dhe individualë.
2. Pastërtia publike – një qasje sistematike ndaj
menaxhimit të mbeturinave, me qëllim reduktimin e tyre sa
më shumë që të jetë e mundur përmes përzgjedhjes dhe
ripërdorimit. Riorganizimi i plotë i "Higjienës Komunale",
me mekanizim modern, automjete të reja, më shumë stacione
transportimi, kontejnerë inteligjentë me sensorë dhe me
një orar të qartë për grumbullimin e mbeturinave, sipas
ditëve dhe llojeve të mbetjeve, përfshirë mbetjet e mëdha
ose të rrezikshme. Ne i trajtojmë mbetjet si resurse. Një
nga hapat më të rëndësishëm drejt një jete të pastër dhe
të shëndetshme, është që ne të përqafojmë riciklimin si
zakonin tonë të përditshëm, pasi nuk është vetëm mbledhja
e mbeturinave, por procesi i dhënies së jetës së re
materialeve si qelqi, letra, plastika, tekstilet dhe
metali, por edhe kursimi i burimeve të çmuara natyrore. Si
kryetare e ardhshme, qëllimi im është që Shkupi të jetë
lider në rajon për qëndrueshmëri dhe kujdes për mjedisin.
Me programe të mira dhe sisteme efikase të selektimit të
mbetjeve, ne do të tregojmë se riciklimi është i lehtë dhe
i përballueshëm për të gjithë.
3. Deponitë e egra – Heqja e plotë e deponive të egra dhe
menaxhimi i pikëve të zeza kritike me monitorim dhe
ndëshkim të vazhdueshëm për qytetarët dhe kompanitë e
papërgjegjshme, si dhe fushata edukimi dhe llogaridhënieje
publike.
4. Rripat e gjelbër – ripyllëzim masiv i periferisë dhe
gjelbërim në çdo lagje për të thithur grimcat e dëmshme
dhe për të përmirësuar mikroklimën. Pra, ne nuk jemi të
dënuar të jetojmë në mbeturina dhe ajër të ndotur – por
duhet të pranojmë se lufta kundër ndotjes kërkon vullnet
politik, organizim dhe partneritet me qytetarët. Nëse e
bëjmë, mund të shohim një ndryshim drastik brenda disa
vitesh.
Besimi i qytetarëve ndaj sistemit është në një nivel
shumë të ulët dhe perceptimi i publikut të gjerë është se
korrupsioni po lulëzon në vendin tonë. A mund ta rifitojmë
atë besim? A mund të jepet shpresë për përmirësimin e
shërbimeve të qytetit, rritje të transparencës dhe hapjes
së qytetit ndaj qytetarëve?
Po, besimi mund të rikthehet – por kjo nuk bëhet me fjalë
të bukura dhe me premtime në fushata, por me veprime
konkrete dhe llogaridhënie të vazhdueshme. Korrupsioni,
joefikasiteti, partizimi dhe klientelizmi në institucione
kanë eliminuar marrëdhëniet midis institucioneve dhe
qytetarëve. Njerëzit janë me të drejtë skeptikë, sepse
shumë shpesh ata kanë parë interesa politike të vëna
përpara interesit publik.
Receta për rivendosjen e besimit është e trefishtë:
1. Transparencë në çdo hap – digjitalizimi i shërbimeve,
prokurimi publik i disponueshëm - online, një buxhet i
hapur, ku çdo qytetar mund të shohë se sa dhe çfarë
shpenzohet.
2. Përmirësimi i shërbimeve – Nëse një qytetar mund të
kryejë një punë shpejt, lehtë dhe pa miq, ai sheh
menjëherë një ndryshim. Këtu do të prezantojmë një sistem
one-stop shop dhe shërbime online për kërkesat më të
zakonshme.
3. Llogaridhënia e vërtetë – takime të rregullta me
qytetarët, raporte vjetore për atë që është bërë dhe
auditime të pavarura për projektet e qytetit. Po, rritja e
transparencës dhe hapja mund të japë shpresë të re. Por
është e rëndësishme që qytetarët të ndjejnë se zëri i tyre
ka peshë dhe se institucioni nuk është i tjetërsuar apo i
burgosur, por i tyre. Kjo është rruga drejt kthimit të
besimit.
Emigracioni është një nga problemet më të mëdha. Si
rrjedhojë lindshmëria po bie në mënyrë drastike. A kemi
një të ardhme pa njerëz? Si t'i mbajmë njerëzit në Shkup,
si të vazhdojnë të jetojnë me një perspektivë për veten
dhe fëmijët e tyre?
Kjo është një nga çështjet më të vështira, por edhe më e
rëndësishme, sepse nëse trendi i emigracionit dhe rënies
së lindshmërisë vazhdon, atëherë me të vërtetë do të
përballemi me një të ardhme pa njerëz. Pa njerëz, nuk ka
zhvillim, nuk ka qytet, nuk ka shtet.
Mendoj se zgjidhja është të krijojmë kushte që njerëzit të
shohin një perspektivë këtu dhe jo jashtë vendit. Kjo do
të thotë:
1. Punë me paga të mira – nëse një i ri nuk mund të gjejë
një punë të qëndrueshme dhe të paguar mirë, është e
natyrshme që ai të largohet. Qyteti duhet të krijojë
kushte për investime të reja, mbështetje për start-up dhe
inkubatorë për sipërmarrësit e rinj.
2. Cilësia e jetës – ajër i pastër, transport funksional,
shërbime shëndetësore dhe arsimore pranë qytetarit.
Njerëzit lëvizin jo vetëm për rroga, por edhe për cilësinë
e jetës së përditshme.
3. Siguria dhe drejtësia – nëse një qytetar mendon se
sistemi nuk e mbron atë dhe se "suksesi" varet nga
marrëdhëniet dhe korrupsioni, ai humbet besimin. Prandaj,
ne duhet të ndërtojmë institucione që funksionojnë njësoj
për të gjithë.
4. Mbështetje për familjet e reja – Programet për shtëpinë
e parë dhe mbështetja për prindërit janë masa të
drejtpërdrejta, që mund të inkurajojnë vendimin për të
qëndruar dhe për të ndërtuar një të ardhme këtu. Pra, ne
kemi një të ardhme – por vetëm nëse e ndërtojmë atë me
vetëdije. Njerëzit do të qëndrojnë nëse shohin se puna e
tyre po shpërblehet, se mund të jetojnë me dinjitet dhe se
fëmijët e tyre do të kenë një të ardhme më të mirë në
atdheun e tyre. Kjo është përgjegjësia jonë më e madhe.
Pse qytetarët duhet të votojnë për ju? Çfarë është ajo që
ju bën të ndryshëm nga të tjerët për të marrë besimin që
ju nevojitet?
Qytetarët duhet të më votojnë nëse besojnë se Shkupi më në
fund meriton një qeveri urbane që është afër njerëzve,
transparente dhe e përgjegjshme. Ajo që më bën ndryshe
është se unë ofroj jo vetëm projekte në letër, por një
model pune që do të rikthejë besimin dhe shpresën se
institucionet do të punojnë në interes të të gjithëve, jo
të disave.
Ja përse mendoj se jam ndryshe:
1. Dëgjoj, nuk imponoj – në vend të zgjidhjeve të
parapaketuara, do të udhëheq politikën e qytetit në dialog
me qytetarët. Do të ketë konsultime publike dhe seanca të
hapura për çështjet më të rëndësishme.
2. Transparencë pa kompromis – çdo kosto për qytetin do të
jetë e dukshme në internet. Kështu, besimi nuk do të
kërkohet me fjalë, por do të ndërtohet me vepra.
3. Fokusimi në cilësinë e jetës – Nuk synoj "monumente
prej betoni", por më shumë investime për një jetë më të
mirë të përditshme: ajër të pastër, transport publik
funksional, rrugë të sigurta dhe më shumë gjelbërim, një
qytet pa mbeturina, një skenë kulturore moderne.
4. Vizioni është afatgjatë – synoj për një qytet që do të
jetë mirë për të jetuar jo vetëm sot, por edhe pas 20
vjetësh. Jo lëvizje afatshkurtra për fushata zgjedhore,
por një strategji për të ardhmen.
Prandaj, nuk po kërkoj nga qytetarët të votojnë për mua
"kundër dikujt", por për veten dhe për përditshmërinë më
të mirë të tyre. Detyra ime është të jem një garanci se
kjo përditshmëri më e mirë do të bëhet realitet.